“Klimaatverandering is zonder twijfel de meest dringende internationale kwestie”

Vorige week dinsdag was het Prinsjesdag en is de Miljoenennota gepresenteerd. Als bevlogen Adviseur Duurzaamheid – intrinsiek gemotiveerd om goed voor onze aardbol te zorgen – heb ik gekeken naar de plannen voor het klimaat. Wat heeft de regering in petto om Nederland op lange termijn leefbaar te houden en te bouwen aan toekomstbestendigheid?

Koning Willem-Alexander noemde ‘Klimaatverandering’ zonder twijfel de meest dringende internationale kwestie. Premier Rutte noemde de opwarming van de aarde het meest prangende probleem van dit moment. De urgentie wordt dus gezien en benoemd. Na het recente IPCC-rapport van deze zomer, was deze nadruk op het klimaat ook niet onverwacht. De conclusie van de IPCC was namelijk onmiskenbaar en alarmerend: klimaatverandering en de stijging van de zeespiegel gaan veel sneller en zijn veel ernstiger dan eerder voorzien.

Is deze urgentie terug te zien in de miljoenennota?

Deels: de regering, demissionair of niet, heeft gepland om ruim € 6,8 miljard extra uit te trekken voor het verminderen van de CO2-uitstoot. De maatregelen waarin de miljarden zijn toegekend richten zich op meer energiebesparing, elektrisch rijden en stimulatie en subsidie voor bedrijven.

Plannen omvatten onder andere:

Een nationaal isolatieprogramma
Meer subsidie voor hybride warmtepompen
Landelijk digitaal informatieplatform voor VvE en gebouweigenaren
Investeringen in ontwikkeling warmtenetten (WarmtelinQ)
Investeringen in het geschikt maken van aardgasleidingen voor waterstof
Extra budget voor de SDE++

Ik ben er blij mee dat, ondanks de demissionaire status, er vrij duidelijke plannen zijn gemaakt op het gebied van klimaat en energie. Klimaatverandering is behandeld als iets dat niet kan wachten op formatie van een kabinet. Dit lijkt mij de juiste boodschap.

De extra € 6,8 miljard zal de energietransitie ook zeker een impuls geven. Met dit perspectief wil ik hoopvol zijn en met positieve energie de uitdaging aanpakken om bij te dragen aan deze transitie. Organisaties, woningeigenaren, gemeenten helpen met het realiseren van duurzame projecten en bijvoorbeeld het slim inzetten van subsidies.

Toch moet ik een aantal kanttekeningen maken bij de gepresenteerde plannen en budgetten.

De warmtetransitie in de gebouwde omgeving gaat ontzettend stroef en traag. Een eenmalige investering van € 1,3 miljard voor o.a. hybride warmtepompen en isolatiemaatregelen is een start maar absoluut niet voldoende dit te veranderen. Verwachting is dat structureel zeker € 1 miljard per jaar nodig is om de doelen in de gebouwde omgeving te halen. Hopelijk komt een nieuw kabinet met meer structurele plannen.
In de planning is een aanzienlijk budget uitgetrokken voor het opslaan van CO2. CO2-afvang en -opslag (CCS) is dan misschien op korte termijn een haalbare kostenefficiënte manier om CO2-reductie in de atmosfeer te realiseren. Maar wat is de toekomstwaarde ervan? Het rekt vooral het voortbestaan van fossiele brandstofbedrijven. Investeer in duurzamere processen, productie en duurzamere opwek van energie. Ik zou zeggen: meer inzetten op minder CO2 uitstoten dan in CO2 opslaan!

Er wordt veel ingezet op elektrificatie en duurzame opwek, maar de netten zijn overvol. Ik hoop op zeer concrete plannen voor lokale opslag, smart grids en ruimte voor creatieve oplossingen om deze uitdaging op te lossen. Komt hier voldoende budget voor?
Als ik kijk naar de uitgave aan het klimaat in verhouding met andere begrote posten, zoals voor sociale zekerheid, zorg, onderwijs, defensie zijn de geplande uitgave nog steeds beperkt. Ik begrijp ontzettend goed dat iedere euro maar één keer uitgegeven kan worden en wil niet zeggen dat deze posten niet belangrijk zijn…. Maar is het niet gek dat we aan ons ‘meest prangende probleem’ in verhouding weinig investeren?

Al met al ligt nog veel open voor het nieuwe kabinet. Vooralsnog gaat om voorgenomen beleid dat de Eerste en Tweede Kamer nog moeten goedkeuren. Bovendien moet nog veel uitgewerkt en geconcretiseerd worden. Ik ga met interesse volgen hoe bijvoorbeeld het ambitieuze Nationale Isolatieprogramma vormgegeven zal worden.

Wel wil ik het nieuwe kabinet oproepen ballen te tonen. Er is over meerdere jaren een duidelijke beleidslijn nodig om verandering in gang te brengen. Het werkt verlammend als steeds niet duidelijk is waar we naartoe werken. Dus zorg voor die duidelijke beleidslijn zodat er geïnvesteerd kan worden. De doorlooptijd van projecten is lang, dus bepaalde zekerheid is nodig. Durf te kiezen en hiermee bedoel ik op vraagstukken zoals: wel of geen waterstof voor woningen? Wanneer sluiten kolencentrales? Wel of geen biomassacentrale? Wel of geen kernenergie?

Voor nu daag ik mezelf uit om, binnen mijn bereik, ervoor te zorgen dat we met deze impuls van € 6,8 miljard een grote stap zetten richting CO2- en klimaatneutraal.

Sandra Zomervrucht